Opwarming beperken tot maximaal 1,5 graad

Tijdens de klimaatconferentie COP21, welke in december 2015 in Parijs werd gehouden, is in het slotakkoord de bovengrens van 2 graden opwarming ten opzichte van het pre-industriële tijdperk voor het eerst in een juridisch instrument vastgelegd. Bovendien is het streven vastgelegd om de opwarming beperkt te houden tot 1,5 graad. Verder werd er op aangedrongen snel een einde te maken aan het gebruik van fossiele brandstoffen, aangezien dit een belangrijke oorzaak is van de overmatige CO2-uitstoot.

Tijdens COP26, welke in november 2021 in Glasgow werd gehouden, is opnieuw vastgesteld dat de opwarming tot maximaal 1,5 graad moet worden beperkt. Verder werd afgesproken dat er een einde moet komen aan ontbossing én dat er gestopt moet worden met buitenlandse investeringen in fossiele brandstoffen.

In het nieuwste IPCC rapport 'Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability’ van 28 februari 2022 focust het IPCC op oplossingen en mogelijkheden die er zijn om gevaarlijke klimaatverandering zoveel mogelijk te beperken en de afspraken uit het Klimaatakkoord van Parijs na te komen. Het IPCC laat zien dat er oplossingen zijn om die uitstoot wereldwijd te halveren in de aanloop naar 2030, een voorwaarde om de opwarming te beperken tot 1,5 graad. Naast een cruciale rol van zon, wind, elektrificatie en efficiëntie, onderstreept het rapport het belang van bosbescherming, klimaatvriendelijke landbouw maar ook maatregelen om bijvoorbeeld eetgewoontes te veranderen. Er is genoeg geld om de problemen op te lossen, maar er gaat nog steeds meer publieke en private financiering naar fossiele brandstoffen, dan naar groene klimaatoplossingen. Dat is onacceptabel.

De conclusies uit het rapport zijn verontrustend. Er komt uit naar voren dat klimaatverandering inmiddels wereldwijd geleid heeft tot wijdverbreide en deels onomkeerbare gevolgen voor mens en natuur, met name door vaker optredende extreme weersomstandigheden. Het vormt een bedreiging voor het menselijk welzijn en de gezondheid van de planeet en de meest kwetsbare mensen en ecosystemen worden daarbij onevenredig getroffen. Miljoenen mensen zijn door weerextremen blootgesteld aan acute voedselonzekerheid en afnemende waterveiligheid, terwijl ook kwetsbare ecosystemen reeds blijvende schade ondervinden. De risico's en kwetsbaarheden bij verder stijgende temperaturen worden nu door IPCC hoger ingeschat dan in het vorige rapport uit 2014. Meer dan 3 miljard mensen bevinden zich in gebieden die als bijzonder kwetsbaar worden beschouwd bij verdere klimaatverandering. Met name bij meer dan 1,5 graden opwarming nemen de mogelijkheden voor effectieve aanpassing en klimaatbestendige, duurzame ontwikkeling snel af.

Paris Proof

Nadat in 2015 in Parijs het klimaatakkoord werd ondertekend, werd onomstotelijk duidelijk dat we wereldwijd de uitstoot van CO2 moeten terugdringen. De bouw- en vastgoedsector kan hier een grote bijdrage aan leveren. Dutch Green Building Council (DGBC) ontwikkelde hiervoor de rekenmethode Paris Proof, die uitgaat van een maximum energiegebruik van 70 kWh per vierkante meter per jaar in kantoorgebouwen. Het gemiddelde verbruik van energie in kantoren is momenteel nog bijna drie keer zo hoog, dus een stevige doelstelling.

Met deze Paris Proof methode zijn we er echter nog lang niet. Dit gaat alleen over het operationele energieverbruik van gebouwen. Maar als we kijken naar het koolstofbudget dat we wereldwijd nog hebben, dan moeten we rekening houden met alle koolstof, dus niet alleen de operationele koolstof maar ook de in bouwmaterialen opgeslagen koolstof, zogenaamde embodied carbon of materiaal gebonden emissies.

Whole Life Carbon

Volgens de wetenschappers van IPCC kunnen we nu nog de toekomstige opwarming beperken binnen de komende decennia. En wel, als we nu snel, diep, radicaal en blijvend de uitstoot van broeikasgassen weten te reduceren en er voor 2050 een wereldwijde net zero uitstoot is. Alleen dan is het zeer aannemelijk dat we de opwarming van de aarde nog goed onder de 2 graden Celsius kunnen houden. De 1,5 graad is waarschijnlijk al niet meer haalbaar.

Gaan we uit van een koolstofbudget dat er wereldwijd nog kan worden uitgestoten tot de grens van de 1,5 graad bereikt wordt, dan is er nog maar een beperkt budget beschikbaar. Binnen dit beperkte budget zullen alle activiteiten moeten kunnen plaatsvinden.

Whole Life Carbon = materiaal gebonden emissies + operationele emissies

Omdat de gebouwde omgeving verantwoordelijk is voor bijna 40% van deze uitstoot, heeft de bouw- en vastgoedsector een belangrijke rol te spelen in het terugdringen van de wereldwijde CO2-uitstoot.

Door NIBE en DGBC is een budget berekening gemaakt voor de gebouwde omgeving. Dit budget gaat uit van een wereldwijde uitstoot van nog maximaal 400 Gt CO2. Dit budget kun je verdelen over de verschillende landen op basis van aantal inwoners. Dat is weer terug te rekenen naar budget per sector.

Nu zijn deze budgetten door NIBE omgerekend naar een jaarlijks budget voor het bouwen of renoveren van een gebouw. Die jaarlijkse koolstofbudgetten per m2 gebouw zijn te vinden in een publicatie van DGBC en NIBE.

Verlagen uitstoot door werken met biobased materialen

Bij de operationele emissies wordt er rekening mee gehouden dat niet alle energie fossiel geleverd wordt. Zelf opgewekte energie door middel van PV-cellen heeft geen CO2 emissies tijdens de opwekfase, maar heeft natuurlijk ook materiaalgebonden emissies gehad. Die zijn uiteraard meegenomen bij de materiaalgebonden emissies voor het maken van deze PV-cellen. Het zal een grote uitdaging zijn om gebouwen te bouwen of te renoveren binnen de gestelde koolstofbudgetten. Daarbij zal het helpen wanneer meer en meer gebruik wordt gemaakt van biobased materialen en hergebruikte producten vanuit de circulaire economie. Dat hier grote potenties liggen laten voorbeelden zien als het Natuurhuis concept van Ballast Nedam Development, waar met veel biobased materialen als stro wordt gewerkt met uiteindelijk een positief koolstofbudget als resultaat.

Conclusie

Willen we als bouwindustrie meewerken aan een klimaat neutrale bouw, dan zullen we op basis van koolstofbudgetten moeten gaan bouwen. En wel op basis van het principe van de operationele emissies en de materiaalgebonden emissies die binnen de Paris Proof termijn van 2050 op tenminste zero, maar liefst koolstof positief uitkomt.

Inmiddels zijn er partijen die werken aan een platform waarop deze Whole Life Carbon berekeningen gemaakt kunnen worden, onder andere WiseBrick is daarmee bezig.